Kompendium wiedzy o zielarstwie, Leczenie naturalne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Babka lancetowata
(Plantago lanceolaota L.)
Systematyka:
rodzina babkowatych Plantaginaceae
Opis i wyst
ħ
powanie:
Wyst
ħ
puje prawie w całej Europie oraz północ-
nej i
Ļ
rodkowej Azji. Przez człowieka rozpowszechniona niemal na
całej kuli ziemskiej. W Polsce bardzo pospolita na ł
Ģ
kach i pastwi-
skach, przydro
Ň
ach, trawnikach oraz polach jako chwast ro
Ļ
lin upraw-
nych, szczególnie koniczyny i lucerny. Babka lancetowata wytwarza
krótkie kł
Ģ
cze i liczne korzenie wi
Ģ
zkowe. Li
Ļ
cie wydłu
Ň
one, lance-
towate lub równow
Ģ
skolancetowate, o równoległym unerwieniu, ze-
brane w przyziemn
Ģ
rozet
ħ
. Kwiaty niepozorne, drobne zebrane w
kłoski. Kwitnie od maja do wrze
Ļ
nia, Owocem jest jajowata torebka
zawieraj
Ģ
ca 1-2 nasiona, ale w okresie wegetacji ro
Ļ
lina tworzy do
1000 nasion.
Surowiec:
li
Ļę
(folium plantaginis lanceoatae). Zbiera si
ħ
je w okresie
kwitnienia, najlepiej bez ogonka, który trudno wysycha. Suszy si
ħ
w
suszarni ogrzewanej w temperaturze do 40
0
C, poniewa
Ň
w suszarni
naturalnej cz
ħ
sto ciemniej
Ģ
i trac
Ģ
warto
Ļę
.
Skład chemiczny:
zawiera glikozydy irydoidowe zwłaszcza aukubin
ħ
do 1,69% (o działaniu bakteriostatychnym i ochraniaj
Ģ
cym mi
Ģ
sz w
Ģ
-
troby) oraz kaptol, nieco garbników, liczne fenolokwasy (jak kwas
cholagrenowy, neocholagrenowy, kawowy i p-kumarowy), glikozyd
werbaskozyd (ok. 2%), flawonoidy (np. 7-glkozyd apigeniny0, sterole,
zwi
Ģ
zki
Ļ
luzowe, pektyny, kwasy organiczne (np. askorbinowy) i sole
mineralne, a w nich rozpuszczaln
Ģ
krzemionk
ħ
i zwi
Ģ
zki cynku.
Działanie:
wykrztu
Ļ
ne, rozlu
Ņ
niaj
Ģ
ce skupienia zg
ħ
stniałego
Ļ
luzu
oskrzelowego oraz działanie przeciwzapalne i łagodz
Ģ
ce podra
Ň
nienia
górnych dróg oddechowych. Ponadto zmniejszaj
Ģ
przekrwienie błon
Ļ
luzowych oraz nadmiern
Ģ
przepuszczalno
Ļę
włosowatych naczy
ı
krwiono
Ļ
nych jamy ustnej, gardła oraz przewodu pokarmowego. Poza
tym odwary z li
Ļ
ci działaj
Ģ
nieco
Ļ
ci
Ģ
gaj
Ģ
co, a tak
Ň
e łagodnie moczo-
p
ħ
dnie. Sok ze
Ļ
wie
Ň
ych li
Ļ
ci babki lub odwar z li
Ļ
ci wysuszonych
przyspieszaj
Ģ
gojenie si
ħ
ran i regeneracj
ħ
naskórka. Istnieje przy-
puszczenie,
Ň
e doustnie podawane wysi
Ģ
gi wodne z li
Ļ
ci babki lance-
towatej pobudzaj
Ģ
wydzielanie interferonu oraz antygenów wiruso-
wych, chroni
Ģ
cych organizm przed inwazj
Ģ
wirusów. Zwi
Ģ
zkami
czynnymi s
Ģ
m.in. specyficzne wielocukry ro
Ļ
linne – glukany lub
aminoglukany o masie cz
Ģ
steczkowej od 10 do 10 tysi
ħ
cy.
Działania niepo
ŇĢ
dane:
W dawkach leczniczych nie zaobserwowano
działa
ı
ubocznych.
Zastosowanie
Li
Ļę
babki jest stosowane głównie do mieszanek zioło-
wych. Jako lek samoistny jest stosowany bardzo rzadko w schorze-
niach przewodu pokarmowego. Odwar podaje si
ħ
w bezkwa
Ļ
no
Ļ
ci,
nie
Ň
ytach
Ň
oł
Ģ
dka i jelit, uszkodzeniach ich błony
Ļ
luzowej przez tok-
syny bakteryjne oraz biegunce. Mo
Ň
na stosowa
ę
wspomagaj
Ģ
co we
wrzodach
Ň
oł
Ģ
dka i dwunastnicy. Sporadycznie w nie
Ň
ytach górnych
dróg oddechowych. Du
Ň
o wi
ħ
ksze znaczenie ma ten surowiec przy
stosowaniu zewn
ħ
trznym jak okłady na wrzody i uszkodzenia skóry,
szczególnie z jednoczesnym zaka
Ň
eniem bakteryjnym, zapaleniach i
Ļ
wi
Ģ
dzie sromu. U
Ň
ywa si
ħ
go tak
Ň
e do przemywania oczu przy sta-
nach zapalnych spojówek i powiek. Wchodzi w skład mieszanek słu-
ŇĢ
cych do płukania jamy ustnej. Poprz
ħ
cki poleca babk
ħ
w astmie i
kokluszu. W przypadku stosowania zewn
ħ
trznego du
Ň
o skuteczniejszy
jest surowiec
Ļ
wie
Ň
y, czy to pod postaci
Ģ
soku, czy roztartych li
Ļ
ci. W
lecznictwie ludowym, poleca to tak
Ň
e cz
ħĻę
zielarzy, podaje si
ħ
prepa-
raty z korzenia. Gotowany, czy
Ň
uty usuwa ból z
ħ
bów. Napar poleca
si
ħ
za
Ļ
przy biegunkach, osłabieniu p
ħ
cherza, krwawieniu z płuc,
kaszlu, niedomodze w
Ģ
troby,
Ň
ółtaczce i zgadze.
Preparaty :
napar z li
Ļ
ci babki: zala
ę
ły
Ň
k
ħ
li
Ļ
ci babki 1szklank
Ģ
wrz
Ģ
tku i naparza
ę
15 minut, po czym przecedzi
ę
. Pi
ę
po szklance
ciepłego naparu kilkakrotnie w ci
Ģ
gu dnia w stanach zapalnych jamy
ustnej i gardła oraz w kaszlu i chrypce. W obu ostatnich przypadkach
dobrze jest doda
ę
ły
Ň
k
ħ
miodu i przyjmowa
ę
po ły
Ň
ce stołowej, co
godzin
ħ
. Mo
Ň
na li
Ļę
babki ł
Ģ
czy
ę
z li
Ļ
ciem podbiału co poprawia sku-
teczno
Ļę
terapii. W przypadku poł
Ģ
czenia z rumiankiem napar stoso-
wa
ę
do okładów na podra
Ň
nienia i przy zaczerwienieniu oczu.
Mieszanki
W.Poprz
ħ
cki
Zgaga, niestrawno
Ļę
:
li
Ļę
babki lancetowatej, li
Ļę
bobrka, korze
ı
goryczki, skórk
ħ
pomara
ı
czow
Ģ
miesza si
ħ
w równych ilo
Ļ
ciach, ze-
mle
ę
i stosowa
ę
nieco mniej ni
Ň
pół ły
Ň
eczki przed jedzeniem. Stoso-
wa
ę
tak
Ň
e przy odbijaniu si
ħ
i nieprzyjemnym zapachu z ust.
Wrzód
Ň
oł
Ģ
dka: li
Ļę
babki, li
Ļę
pokrzywy, siemi
ħ
lniane zmiesza
ę
.
Korzenia arcydzi
ħ
gla 1 ły
Ň
eczk
ħ
zala
ę
4 szklankami wody i zagoto-
wa
ę
. Po chwili wsypa
ę
1 ły
Ň
eczk
ħ
mieszanki i odstawi
ę
do naci
Ģ
gni
ħ
-
cia. Pi
ę
małymi porcjami w trakcie dnia.
A. O
Ň
arowski- W. Jaroniewski
Zioła przeciwbiegunkowe: zmiesza
ę
15g li
Ļ
ci babki, kwiatów rumian-
ku, kory d
ħ
bowej, owoców borówki czarnej, ziela rdestu ptasiego oraz
10 g kł
Ģ
cza pi
ħ
ciornika i porostu islandzkiego. Zala
ę
1 ły
Ň
k
ħ
ziół 1
szklank
Ģ
ciepłej wody i ogrzewa
ę
do wrzenia, po czym łagodnie go-
towa
ę
pod przykryciem przez 3-5 min. Odstawi
ę
na 15 min i przece-
dzi
ę
. Pi
ę
2-3 razy dziennie przed jedzeniem 1 szklank
ħ
jako
Ļ
rodek
przeciwzapalny, przeciwbólowy, osłaniaj
Ģ
cy i przeciwbiegunkowy.
Okłady na oczy: zmiesza
ę
po 20 g babki lancetowatej (lub zwyczaj-
nej), kwiatów malwy czarnej oraz 10 g kwiatów jasnoty białej i kwia-
tów rumianku. Zala
ę
½ ły
Ň
eczki mieszanki 2/3 szklanki wrz
Ģ
cej wody
i naparza
ę
15-20 min. Odstawi
ę
na 10 min i przecedzi
ę
. Stosowa
ę
do
okładów jako
Ļ
rodek przeciwzapalny, osłaniaj
Ģ
cy i bakteriobójczy.
Syrop wykrztu
Ļ
ny: 100 g
Ļ
wie
Ň
ych li
Ļ
ci babki lancetowatej poci
Ģę
na
małe kawałki, doda
ę
100 ml przegotowanej o studzonej wody i zmik-
sowa
ę
. Wycisn
Ģę
i doda
ę
100 g cukru, po czym ogrzewa
ę
do wrzenia.
Rozla
ę
do małych butelek i przechowywa
ę
w lodówce. Stosowa
ę
½
do 1 ły
Ň
eczki kilka razy dziennie.
ņ
ylaki odbytu: zmiesza
ę
po 25 g li
Ļ
ci babki lancetowatej i li
Ļ
ci maliny
oraz 100 g mieszanki ziołowej Vagosan. Do 2 l wody doda
ę
5-6 ły
Ň
ek
mieszanki, ogrzewa
ę
powoli do wrzenia, odstawi
ę
na 10 min, przece-
dzi
ę
do miski i u
Ň
y
ę
do nasiadówki przez 10-15 min w temp 37-38
0C. Nast
ħ
pnie odbyt osuszy
ę
i posmarowa
ę
ma
Ļ
ci
Ģ
Tormentiol lub
Dermosan ewentualnie ma
Ļ
ci
Ģ
nagietkow
Ģ
. Cz
ħ
sto
Ļę
stosowania zale-
Ň
y od zaawansowania choroby.
Bylica piołun
(Atemisia absinthum)
Systematyka:
rodzina
ņ
ło
Ň
onych
(Compositae)
Opis i wyst
ħ
powanie:
jest typow
Ģ
ro
Ļ
lin
Ģ
ruderaln
Ģ
, rosn
Ģ
c
Ģ
na gle-
bach bogatych w azot. Spotka
ę
go mo
Ň
na przy drogach jak i na sło-
necznych pagórkach. Jego ojczyzn
Ģ
jest Eurazja i tu wyst
ħ
puje do
Ļę
pospolicie. Zazwyczaj ro
Ļ
nie w jasnoszarych darniowatych k
ħ
pach
wyrastaj
Ģ
cych do 80 cm. Pierzastosieczne li
Ļ
cie i łodygi ro
Ļ
liny po-
krywa kutnerowate owłosienie. Ziele ro
Ļ
liny ma charakterystyczny
korzenny zapach i gorzki smak. Kwitnie od lipca do sierpnia
Surowiec:
Skład chemiczny:
Działanie:
Działania niepo
ŇĢ
dane:
Zastosowanie:
Preparaty:
Chmiel zwyczajny
(Humulus lupulus L).
Systematyka:
rodzina konopiowatych (Cannabaceae), s
Ģ
Ņ
ródła zali-
czaj
Ģ
ce go do rodziny
morwowatych (Moraceae Link.)
Opis i wyst
ħ
powanie:
jest bylin
Ģ
dwupienn
Ģ
rosn
Ģ
c
Ģ
dziko w strefie
umiarkowanej w wilgotnych lasach i nad brzegami rzek. Jest uprawia-
ny w prawie wszystkich krajach strefy umiarkowanej. Korze
ı
palowy
z długimi poziomymi p
ħ
dami podziemnymi. Łodyga roczna, wij
Ģ
ca
si
ħ
czterokanciasta, z krótkimi wstecz hakowato zgi
ħ
tymi włoskami.
Li
Ļ
cie ogonkowe, pozornie naprzeciwległe, dłoniasto klapowate o 3-5
klapach, przewa
Ň
nie zaostrzonych.. Z wierzchu nagie, pod spodem
owłosione. Ro
Ļ
lina wiatropylna, kwiaty m
ħ
skie drobne o 5-
działkowym okwiecie i 5 pr
ħ
cikach, zebrane w lu
Ņ
ne wierzchotki.
Kwiaty
Ň
e
ı
skie, ciasno osadzone na kolankowatej osi, po 4 na ka
Ň
dym
kolanku, tworz
Ģ
szyszkopodobny kwiatostan. W k
Ģ
cie ka
Ň
dej podsad-
ki znajduj
Ģ
si
ħ
2 kwiaty
Ň
e
ı
skie bez okwiatuz z 1 słupkiem o dwóch
znamionach. Owocem jest orzeszek. Znaczenie praktyczne maj
Ģ
jedy-
nie egzemplarze
Ň
e
ı
skie, wytwarzaj
Ģ
ce podobne do szyszek owoco-
stany.
Surowiec:
owocostany chmielu zbiera si
ħ
w dni pogodne w sierpniu i
na pocz
Ģ
tku dojrzewania, kiedy nabieraj
Ģ
zielono
Ň
ółtego odcienia. Su-
szy je si
ħ
je cienkimi warstwami w cieniu i przewiewie. Otrzymuje si
ħ
owocostany zwane szyszkami chmielu – Strobili Lupuli. Na po-
wierzchni szyszek wyst
ħ
puj
Ģ
włoski gruczołowe, wypełnione
Ň
ółt
Ģ
substancj
Ģ
, które po wysuszeniu owocostanów okruszaj
Ģ
si
ħ
cz
ħĻ
cio-
wo. Stanowi
Ģ
one osobny surowiec leczniczy, maj
Ģ
cy posta
ę
zielon-
kawo
Ň
ółtego, a potem pomara
ı
czowego proszku zwanego lupulin
Ģ
–
Lupulinum lub gruczołami chmielowymi – Glandulae Lupuli.
Skład chemiczny:
szyszki chmielowe zawieraj
Ģ
do 1,6% olejku ete-
rycznego, w którym odkryto co najmniej 26 składników m.in. humu-
len, mircen, farnezen,
Ȳ
-kariofilen. Ponadto zawieraj
Ģ
około 10%
zwi
Ģ
zków
Ň
ywicowych – goryczy o charakterze fenoloketonów, jak
humulon, lupulon oraz 0,1%2-metylo-3-butenonu jako głównego
składnika uspokajaj
Ģ
cego. Zawiera równie
Ň
flawonoidy (m.in. po-
chodne kemferolu, kwerecetyny, i apigeniny), zwi
Ģ
zki purynowe (np.
adenina), trójterpeny (np. hydroksyhopanon), do 5% garbników, cho-
lina, trójmetyloamina i woski. Lupulina, gruczoły wydzielnicze
chmielu, zawiera do 35% olejku eterycznego o zmiennym składzie za-
le
Ň
nym od surowca. W olejku s
Ģ
m.in. mircen, farnezen, humulen,
Ȳ
-
kariofilen, izoma
Ļ
lan 2-metylobutylu i 2-propylobutylu, metylonony-
loketon, 2-tridekanon, estry metylowe kwasu decenowego i dekadie-
nowego oraz inne terpeny z grupami tlenowymi, a tak
Ň
e zwi
Ģ
zki siar-
kowe. Obok olejku wyst
ħ
puj
Ģ
Ň
ywice (do 30%), stanowi
Ģ
ce główne
zwi
Ģ
zki czynne lupuliny, w
Ļ
ród nich humulon i lupulon oraz 2-
metylo-3-butenol, a tak
Ň
e flawonoidy ksantohopanon, hopanon, sub-
stancje woskowe i inne.
Działanie:
Szyszki chmielowe i lupulina utrudniaj
Ģ
przenoszenie
bod
Ņ
ców do o
Ļ
rodkowego układu nerwowego, hamuj
Ģ
nieco czynno
Ļę
kory mózgowej i wywieraj
Ģ
działanie uspokajaj
Ģ
ce, zwłaszcza na sfe-
r
ħ
płciow
Ģ
. Działaj
Ģ
rozkurczowo i zmniejszaj
Ģ
napi
ħ
cie mi
ħĻ
ni gład-
kich naczy
ı
krwiono
Ļ
nych, jelit i dróg moczowych. Obni
Ň
aj
Ģ
nie-
znacznie ci
Ļ
nienie krwi i zwi
ħ
kszaj
Ģ
nieco wydalanie moczu. Gorycze
pobudzaj
Ģ
wydzielanie
Ļ
liny i soku trawiennego oraz
Ļ
luzu bogatego
w mukopolisacharydy czym ułatwiaj
Ģ
trawienie i przyswajanie po-
karmów i zwi
ħ
kszaj
Ģ
apetyt. Działaj
Ģ
te
Ň
przeciwbakterynie na drob-
noustroje jelitowe, tak
Ň
e te odporne na działanie antybiotyków. Wy-
kazuj
Ģ
c przy tym pewne działanie przeciwnowotworowe. Lupulina
powoduje bardziej obwite miesi
Ģ
czki, niejednokrotnie przyspiesza
menstruacj
ħ
;
Działania niepo
ŇĢ
dane:
zaobserwowano reakcje alergiczne w odnie-
sieniu do wymienionych surowców .
[ Pobierz całość w formacie PDF ]