Kminek zwyczajny, zdrowie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kminek zwyczajny
Kminek zwyczajny jest dwuletnią rośliną z rodziny Baldaszkowatych, rosnącą w Europie od Francji przez Niemcy poza wschodnie granice naszego kraju aż po Ural i w Azji na Syberii po Himalaje. W kraju spotykany najczęściej na łąkach, miedzach, przydrożach i pastwiskach. Kminek zaliczamy do najstarszych roślin znanych ludzkości, a jego owoce znaleziono w nawodnych budowlach neolitycznych w Niemczech. W dzisiejszych czasach hodowany jest w wielu krajach, czasami na wielką skalę.
W pierwszym roku wegetacji roślina ta wytwarza przyziemną rozetę liści oraz tworzy gruby korzeń spichrzowy, zaś w drugim roku wydaje łodygę do 80 cm wysoką, nagą, dętą, kanciastą, dwudzielnie rozgałęzioną. Liście trzykrotnie pierzasto-sieczne, długoogonkowe o odcinkach równowąskich, przy czym ogonki są pochwiasto rozszerzone. Kwiaty małe, najczęściej białe, tylko czasami różowe, posiadają płatki zaostrzone, na szczycie zagięte do środka, zebrane w kwiatostan baldach złożony z 5-10 baldaszków osadzonych na nierównych szypułkach. Kwitnie w maju lub czerwcu. Owocem jest specyficzna wydłużona rozłupka podłużnie bruzdowana i rozpadająca się na dwie niełupki.
Na cele lecznicze pozyskujemy dojrzałe owocostany kminku, suszymy w miejscach przewiewnych i omłacamy owoce. W hodowli plantacyjnej kosi się dojrzewające rośliny, suszy, młóci i odwiewa owoce. Surowcem jest owoc kminku – Fructus Carvi. Owoce czasem są błędnie nazywane nasionami. Z surowca przez destylację z parą wodną wytwarza się olejek kminkowy – Oleum Carvi, a z niego główny związek karwon.
W owocach kminku znajduje się olejek eteryczny w ilości do 8,2%, a w nim jest do 75% karwonu, ponadto limonen oraz bardzo niewielkie ilości innych składników. Poza tym w owocach wyodrębniamy do 22% oleju tłustego, do 25% związków białkowych oraz cukry, flawonoidy, kwasy organiczne, związki kumarynowe, sole mineralne i inne.
Owoce kminku działają korzystnie na przewód pokarmowy, drogi żółciowe, wątrobę, nerki i skórę. Wykazują właściwości rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit, przewodów żółciowych i zwieracza Oddiego, regulującego dopływ żółci i soku trzustkowego do dwunastnicy. Po zastosowaniu doustnym zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, poprawiają apetyt i trawienie. Skojarzenie obu wymienionych działań powoduje, że kminek jest środkiem wiatropędnym, który ułatwia odejście gazów, co ma wyjątkowe znaczenie dla małych dzieci i młodzieży, jak również dla osób w starszym wieku, cierpiących na atonię jelit. Ważne jest także działanie żółciopędne i żółciotwórcze, które nie jest zbyt energiczne, lecz wyraźnie uchwytne.
Prócz tego kminek działa nieznaczne i nie zawsze uwidoczniająco moczopędnie oraz bakteriobójczo, gdyż aktywne związki zawarte w olejku eterycznym i flawonoidy są trudno rozpuszczalne w wodnych naparach. Dużo lepiej działa olejek kminkowy przyjmowany doustnie w odpowiedniej dawce, a najwyższą skuteczność osiąga, gdy jest stosowany na skórę. Należy jeszcze wspomnieć o działaniu mlekopędnym powodowanym nieznanym składnikiem, występującym we wszystkich częściach rośliny, nawet w korzeniach, dobrze rozpuszczalnym w wodzie. Czasami obserwowano również działanie wykrztuśne.
Przetwory z kminku, używane w zalecanych dawkach leczniczych, nie wykazują działania szkodliwego.
Owoce kminku to surowiec leczniczy i znana pospolita przyprawa dietetyczna. Kminek to także roślina przemysłowa. Lecznicze własności są wykorzystywane zwykle w połączeniu z innymi roślinami w postaci mieszanek i wyciągów. Małym dzieciom podaje się także przetwory z samego owocu kminku. Zakres używania kminku obejmuje duży wachlarz dolegliwości trawiennych, jak wzdęcia, odbijanie, bóle brzucha i lekkie zaparcia. Osobom starszym zaleca się zwykle w zaburzeniach wydzielania i przepływu żółci, atonii jelit oraz nerwicy wegetatywnej. Czasami stosuje się kminek i otrzymaną po wymłóceniu słomę kminkową do zwiększenia laktacji u karmiących matek oraz zwierząt domowych.
Olejek kminkowy używa się doustnie tylko jako składnik niektórych specyfików, natomiast zewnętrznie używany jest w przypadkach powierzchniowych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i pasożytniczych np.: świerzb. Efektywniej jednak działa czysty karwon. Owoce kminku wchodzą w skład różnych preparatów ziołowych, wytwarzanych przez przemysł zielarski i farmaceutyczny jak mieszanki ziołowe Normosan i Neonormosan, używane w zaparciach, Digestosan przyjmowany w stanach nieżytowych przewodu pokarmowego i mieszanka Rektosan skuteczna w żylakach odbytu. Wyciąg płynny z owoców kminku jest składnikiem preparatu Rhelax w płynie stosowany głównie w zaparciach i skąpym wydzielaniu żółci. Suchy wyciąg jest składnikiem proszku Gastrochol, zalecanego w zaburzeniach związanych z wydzielaniem i przepływem żółci.
Istota kminku jako przyprawy jest powszechnie znana, nieodłącznie związana z jego właściwościami leczniczymi. Ogół bardziej znanych przypraw to rośliny aromatyczne, ponieważ zawierają specyficzne olejki eteryczne, jednocześnie są znanymi lekami. Istotny sens używania przypraw ziołowych opiera się na wywieranym przez nie działaniu fizjologicznym na organizm. Spore ilości kminku stosuje się jako przyprawę do chleba i innego pieczywa, potraw mięsnych, wędlin, warzyw, sałatek, zup, niektórych gatunków sera i likierów. Zmielony wchodzi w skład mieszanek przyprawowych. Zaś olejek kminkowy wykorzystuje się jako dodatek do mydeł, płynów odkażających, kremów kosmetycznych, past do zębów i perfum.
Zioła wiatropędne z kminkiem
Mieszamy równe ilości owoców kminku i owoców anyżu lub kopru włoskiego oraz liści mięty pieprzowej, kwiatów rumianku i ziela tymianku. Zalewamy jedną łyżkę ziół jedną szklanką wrzącej wody i ogrzewamy pod przykryciem na parze przez kwadrans. Odstawiamy także na 15 min i przecedzamy. Pijemy pól szklanki dwa razy dziennie po jedzeniu.
Wino kminkowe
Trzy łyżki sporządzonych wyżej ziół zalewamy butelką białego wytrawnego wina i macerujemy 14 dni, często wstrząsając. Przecedzamy i pijemy po małym kieliszku 2-3 razy dziennie po posiłkach. Zaleca się dorosłym w przypadku wzdęć i zaburzeń trawiennych.
Zioła trawienne z kminkiem
Mieszamy 50 g owoców kminku i po 25 g owoców kopru włoskiego, ziela krwawnika, ziela drapacza lekarskiego i korzenia lukrecji. Zalewamy 1.5 łyżki ziół w termosie dwoma szklankami wrzącej wody. Przykrywamy i odstawiamy na 1 godz. Pijemy ½ – 2/3 szklanki na pół godziny przed posiłkiem.
Zioła z kminkiem w nerwicy wegetatywnej
Mieszamy po 50 g owoców kminku, korzeni waleriany i ziela dziurawca oraz po 25 g kwiatów krwawnika, liści bobrka trójlistkowego i liści melisy. Zalewamy dwie łyżki ziół w termosie 2.5 szklanki wrzącej wody. Zakręcamy i odstawiamy na 60 minut. Pijemy 2/3 szklanki trzy razy dziennie pomiędzy posiłkami.
Syrop kminkowy dla dzieci
Miksujemy dokładnie jedną łyżkę stołową owoców kminku w szklance gorącej wody, pozostawiamy pod przykryciem 20 – 30 min i przecedzamy. Dodajemy do smaku cukier lub miód. Stosujemy po jednej łyżeczce kilkakrotnie w ciągu dnia po posiłku jako środek wiatropędny.
Mazidło przeciw świerzbowcom
Rozpuszczamy 10 g olejku kminkowego i 5 g olejku tymiankowego w 15 ml spirytusu 95 %. Mieszamy ze 150 g oleju rycynowego lub innego oleju roślinnego. Używamy do smarowania skóry przeciw świerzbowcom u ludzi i zwierząt domowych. Przechowujemy w lodówce.
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]